انواع وسواس (OCD) چیست؟

اکثرا وقتی صحبت از اختلال وسواس می‌شود، اکثرا به شستشوی مکرر دست‌ها و تمیزکاری می‌افتند؛ در صورتی که انواع وسواس مختلفی وجود دارد که هر کدام با رفتارها و علائم متفاوتی ظاهر می‌شوند.

اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) یک وضعیت سلامت روان است که با افکار تکرار شونده (وسواسی) و رفتارهای غیرقابل کنترل (اجباری) مشخص می‌شود که فرد تمایل به تکرار آنها را  به طور مدام احساس می‌کند.

OCD اغلب در رسانه ها اشتباه گرفته می‌شود و به اشتباه ارائه می‌شود. افراد مبتلا به وسواس فکری وسواسی (OCD) اغلب به عنوان افراد فوق العاده مرتب و ترسناک از میکروب ها به تصویر کشیده می‌شوند. در حالی که این موضوع برای برخی از افراد مبتلا به OCD صادق است، اما انواع دیگری از OCD وجود دارد که اصلاً ربطی به تمیزی ندارند.

درباره خود اختلال وسواس و نحوه درمان آن می‌توانید در مقاله موثرترین درمان وسواس بیشتر بخوانید. در ادامه به توضیح انواع وسواس می‌پردازیم.پ

انواع وسواس OCD

انواع مختلفی از  اختلال وسواس فکری اجباری وجود دارد. در حالی که هر یک هنوز هم وسواس و هم اجبار دارند، این رفتارها می‌توانند متفاوت به نظر برسند.

درباره شایع‌ترین انواع وسواس در ادامه بیشتر بخوانید:

1. وسواس آسیب رساندن

وسواس آسیب که یکی از انواع وسواس است، شامل: افکار مزاحم اعمال خشونت بر دیگران یا خود شخص است.

داشتن افکار خشونت آمیز یا تهاجمی هر از گاهی غیر معمول نیست. با این حال، اگر به OCD آسیبی مبتلا باشید، ممکن است از داشتن این افکار عمیقاً ناراحت شوید و نیاز به اطمینان داشته باشید که بر اساس آنها عمل نخواهید کرد.

برای کاهش اضطراب ناشی از این افکار خشونت آمیز، ممکن است مراسمی بگیرید یا رفتارهای اجباری انجام دهید.

توجه به این نکته مهم است که داشتن این افکار به این معنی نیست که شما بر اساس آنها عمل خواهید کرد.

وسواس یا افکار مزاحم برای این نوع OCD ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ترس از داشتن افکار یا رفتارهای خودکشی
• ترس از ارتکاب اعمال خشونت آمیز
• ترس از آسیب رساندن به یک عزیز یا خود
• ترس از آسیب رساندن ناخودآگاه به کسی بدون اینکه از آن آگاه باشد
• ترس از تمایلات خشونت آمیز

برخی از نمونه های اجبار ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اجتناب از چاقو یا سایر اشیاء تیز
• به طور مکرر خود و دیگران را بررسی کنید تا ببینید آیا به کسی آسیب رسانده اید یا خیر
• نشخوار کردن در مورد وقایع گذشته برای اطمینان از اینکه به کسی آسیب نرسانده اید
• اجتناب از موقعیت ها یا افرادی که ممکن است این وسواس ها یا افکار را تحریک کنند

2. وسواس جهت گیری جنسی

این نوع شامل رفتارهای مربوط به گرایش جنسی فرد است. در حالی که گاهی اوقات به آن OCD همجنس گرا می‌گویند، فردی با هر گرایش جنسی می‌تواند آن را تجربه کند.

اگر به این نوع اختلال وسواس فکری اجباری مبتلا باشید، ممکن است با وسواس در جهت گیری جنسی خود و اینکه دیگران چگونه آن را درک می‌کنند، سوال کنید.

افکار وسواسی این نوع ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اگر کسی گرایش جنسی من را اشتباه فرض کند چه؟
• اگر گرایش جنسی واقعی خود را انکار کنم چه؟
• آیا گرایش جنسی من ممکن است به طور ناگهانی تغییر کند و بر روابط من تأثیر گذارد؟

اجبارهای مرتبط با این یک از انواع وسواس، ممکن است چیزی شبیه به موارد زیر باشد:

• مکرراً از دیگران بپرسید که گرایش جنسی شما را چگونه درک می‌کنند
• به تصاویر هم جنس یا جنس مخالف نگاه کنید تا ببینید چه کسی شما را جذب می‌کند
• اجتناب از افراد همجنس یا مخالف

3. OCD رابطه

افکار و رفتارهای این یک از انواع وسواس حول اعتبار و ارزش رابطه شما متمرکز است.

اگر وسواس رابطه را داشته باشید، ممکن است اغلب نگران باشید که رابطه شما واقعی نیست و به احساسات واقعی شریک زندگی خود شک کنید. این می‌تواند در نیاز به اطمینان از طرف شریک زندگی و افراد خارج از رابطه و همچنین مقایسه رابطه شما با دیگران آشکار شود.

نمونه هایی از افکار وسواسی برای این نوع ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آیا من واقعاً عاشق همسرم هستم؟
• اگر کسی بهتر برای من وجود داشته باشد چه؟
• اگر رابطه من به اندازه شخص دیگری واقعی نباشد چه؟

اجبار ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• از شریک زندگی خود در مورد روابط قبلی سوال کنید
• به دنبال اطمینان از دیگران
• بررسی و مقایسه روابط دیگران با روابط خود

4. OCD پدوفیلیا

پدوفیلیک یک اختلال در سلامت روان است که شامل تمایلات جنسی به کودکان می‌شود. وسواس پدوفیلیا با افکار یا تمایلات ناخواسته در مورد پدوفیلی مشخص می‌شود که با اجبار برای کاهش اضطراب مرتبط است.

وسواس پدوفیلیا به معنا پدوفیل بودن و اختلال پدوفیلیک واقعی نیست.

افکار وسواسی از این نوع ممکن است چیزی شبیه به:

• اگر افکار جنسی در مورد کودکان داشته باشم چه؟
• آیا من یک پدوفیل هستم؟
• اگر به خواسته هایم عمل کنم و به یاد نیاوردم چه؟

نمونه هایی از اجبار ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• به طور کلی از کودکان دوری کنید یا به کودکان نگاه کنید تا ثابت کنید که جذب آنها نمی‌شوید
• به دنبال شواهدی برای اطمینان از اینکه شما پدوفیل نیستید، باشید
• خود را به خاطر داشتن این افکار تنبیه کنید

به یاد داشته باشید که فقط به این دلیل که ممکن است این افکار را داشته باشید، به این معنی نیست که آنها را اجرا خواهید کرد.

5. وسواس درست بودن‎

شناسایی یک ترس اساسی در برخی از انواع سواس ساده تر است، اما با وسواس “درست بودن” آسان نیست. این زیرگروه یکی از انواع وسواس است که اغلب در رسانه‌ها به تصویر کشیده می‌شود.

اگر OCD “درست بودن” داشته باشید، ممکن است در مورد سازماندهی و کمال، تمایل داشته باشید که چیزها را به روش خاصی داشته باشید.

نمونه هایی از وسواس یا افکار برای این نوع ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تثبیت بر کمال گرایی
• تثبیت ظاهر خود
• انجام یک عمل به تعداد مشخص

برخی از اجبارها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اطمینان از اینکه همه چیز یکسان است
• اجتناب از موقعیت‌ها یا محیط‌هایی که ممکن است احساس کنید مجبور به انجام مکرر یک عمل هستید

6. وسواس مذهبی

با این یک از انواع وسواس، مذهب ممکن است به جای منبع آرامش، به منبع اضطراب تبدیل شود.

افکار وسواسی از این نوع ممکن است:

• آیا من به جهنم می‌روم؟
• اگه گناهکار باشم چی؟
• آیا کاری که من انجام می‌دهم از نظر اخلاقی اشتباه است یا درست؟

اجبارها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کسب اطمینان از رهبران دینی
• انجام اعمال فداکاری برای پاکسازی خود
• شرکت در مراسم مذهبی بیشتر از حد معمول

7. وسواس گذشته

اینکه هر از گاهی به گذشته و اعمال و رویدادهای پیش آمده فکر کنید، غیر معمول نیست. اما اگر این یک از انواع وسواس را داشته باشید، ممکن است بیش از حد معمول وسواس‌ها و اجبارهایی پیرامون رویدادهای گذشته داشته باشید.

ممکن است نسبت به اعمال گذشته احساس گناه شدید داشته باشید. ترس و تردید در مورد گذشته ممکن است ذهن شما را به حدی درگیر کند که نتوانید روی هیچ چیز دیگری تمرکز کنید.

اگر این نوع OCD دارید، افکار وسواسی شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• چه می‌شود اگر اعمال گذشته من باعث رنج بسیار زیاد شده باشد؟
• اگر کسی بخاطر چیزی که من گفتم یا انجام دادم بدبخت شود چه؟

اجبار شما ممکن است به شکل زیر باشد:

• بارها و بارها رویداد را در ذهن خود پخش کنید
• به دنبال اطمینان از دیگران
• اعتراف به گناه

8. وسواس آلودگی

همراه با وسواس “درست بودن”، وسواس آلودگی و میکروب یک نوع رایج است که در رسانه‌ها به تصویر کشیده می‌شود. همچنین این اختلال به عنوان یکی از بدترین اختلالات شخصیتی شناخته می‌شود.

اگر مبتلا به این وسواس باشید، ممکن است از بیمار شدن یا سرایت بیماری به دیگران بترسید.

برخی از وسواس های این نوع ممکن است عبارتند از:

• ترس شدید از تماس با میکروب‌ها
• ترس از ابتلا به بیماری

نمونه هایی از اجبارهایی که ممکن است داشته باشید عبارتند از:

• اجتناب از مکان‌هایی مانند حمام های عمومی
• دور انداختن وسایلی که ممکن است با میکروب ها یا مسری ها تماس داشته باشند
• شستن مکرر دست ها
• تحقیق درباره علائم بیماری ها به صورت آنلاین

9. وسواس خالص

وسواس خالص یا OCD خالص شامل افکار مزاحم و رفتارهای اجباری است، اما رفتارهای اجباری ممکن است آشکار نباشند. اغلب به آن “عمدتاً وسواسی” نیز می‌گویند.

در مورد اینکه آیا این نوع OCD وجود دارد یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد. استدلال می‌شود که OCD با داشتن هر دو وسواس و اجبار مشخص می‌شود؛ در واقع یکی بدون دیگری نمی‎‌تواند وجود داشته باشد.

این مطالعه مروری در سال 2011 نشان داد که تا 96٪ از بزرگسالان مبتلا به OCD هم وسواس و هم اجبار دارند و تنها حدود 2٪ دارای “وسواس خالص” هستند.

افرادی که خود را دارای OCD خالص می‌دانند ممکن است به جای اجبارهای ظاهری (آنهایی که دیده می‌شوند) اجبارهای درونی (آنهایی که دیده نمی‌شوند) داشته باشند.

وسواس برای این نوع می‌تواند بر هر چیزی تمرکز کند، مانند گرایش، آسیب رساندن، رابطه، مذهب و موارد دیگر.

نمونه هایی از افکار وسواسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اگه به کسی صدمه بزنم چی؟
• اگر طرف مقابلم برای من مناسب نباشد چه؟
• تصاویر جنسی مزاحم که در سر شما ظاهر می‌شود.

اجبار نیز ممکن است به شکل زیر باشد:

• تشریفات ذهنی برای کاهش اضطراب در مورد افکار یا تصاویر مزاحم
• اطمینان دادن به خود
• به دنبال نشانه‌هایی باشید که نشان دهد هرگز بر اساس افکار مزاحم خود عمل نمی‌کنید

---

در حالی که داشتن افکار مزاحم یا چک کردن هر چند وقت یکبار غیرمعمول نیست، اگر OCD دارید، این افکار و رفتارها اغلب با زندگی روزمره تداخل پیدا می‌کنند. بر اساس منبع مورد اعتماد موسسه ملی سلامت روان (NIMH)، افراد مبتلا به وسواس اغلب احساس می‌کنند که قادر به کنترل افکار یا رفتارهای خود نیستند، حتی اگر بیش از حد باشند.

اختلال وسواس فکری اجباری می‌تواند بر فعالیت های روزانه و تعاملات اجتماعی شما تأثیر بگذارد. در حالی که می‌تواند انواع مختلفی از OCD وجود داشته باشد، گزینه های درمانی اغلب بسیار مشابه هستند.

درمان پیشگیری از پاسخ مواجهه (ERP) و درمان شناختی رفتاری (CBT) از رایج ترین درمان‌ها برای اشکال مختلف OCD است.

اگر فکر می‌کنید ممکن است OCD داشته باشید، ممکن است بخواهید با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید. آنها می‌توانند شما را در مورد بهترین گزینه درمانی برای شما راهنمایی کنند. همچنین گروه های حمایتی نیز می‌توانند مفید باشند.

منبع:

• Types of Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)